جرم ریختنی شاموتی عایق که در گستره‌های دمایی بسیار بالا مقاومت زیادی از خود نشان دهد و عایق حرارتی خوبی باشد، جرم نسوز (Refractory Mass) یا دیرگدازه گفته می‌شود در هر صنعتی که فرآیندهای آن با دمای بالا سروکار داشته باشند، جرم نسوز می‌تواند کارآمد باشد. این محصول به دلیل مقاومت بالایی که در برابر حرارت و شوک حرارتی دارد، در صنایع گوناگونی مانند فولاد، خودروسازی، شیشه سازی، تولید سرامیک و… دارای کاربردهای گوناگونی است. مواد نسوز این امکان را فراهم می‌کنند تا واکنش دهنده‌ها بتوانند در فرآیندهایی که انرژی حرارتی بزرگی را آزاد می‌کنند، به شکل مؤثر شرکت داشته باشند. همچنین استفاده از جرم نسوز در صنایع گوناگون میزان هدررفت حرارت را حین واکنش کاهش می‌دهد و همچنین از بروز حوادثی همچون حریق جلوگیری به عمل می‌آورند.

در هر صنعتی که فرآیندهای آن با دمای بالا سروکار داشته باشند، جرم نسوز می‌تواند کارآمد باشد. این محصول به دلیل مقاومت بالایی که در برابر حرارت و شوک حرارتی دارد، در صنایع گوناگونی مانند فولاد، خودروسازی، شیشه سازی، تولید سرامیک و… دارای کاربردهای گوناگونی است. ویژگی‌های منحصر به فرد انواع جرم‌های نسوز آن‌ها را به محصولاتی با گستره کاربرد وسیع تبدیل ساخته است. این ماده به دلیل خواص فوق العاده‌ای که دارد گاهی به شکل آلیاژ در ترکیب با دیگر فلزات مورد استفاده قرار می‌گیرد و خواص و ویژگی‌های بی‌نظیری را خلق می‌کند. در ادامه با دسته بندی‌های مختلف جرم‌های نسوز و نقش آن‌ها در بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع ایران و جهان، بیشتر آشنا خواهیم شد.

جرم نسوز چیست؟

به ماده‌ای که در گستره‌های دمایی بسیار بالا مقاومت زیادی از خود نشان دهد و عایق حرارتی خوبی باشد، جرم نسوز (Refractory Mass) یا دیرگدازه گفته می‌شود. این نوع ماده غیرآلی به خوبی می‌تواند در برابر تغییرات دمایی، خصوصاً در دماهای بسیار بالا، بدون تغییر در ساختار و خواص، مورد استفاده قرار بگیرد. ترکیب شیمیایی این ماده با توجه به نوع آن متفاوت است، اما ممکن است از فلزاتی مانند سیلیس، آلومینیوم، منیزیم و… تشکیل شده باشد. استفاده در دیواره‌های کوره‌ها در صنایعی مانند فولادسازی، یکی از ملموس‌ترین موارد کاربرد جرم نسوز به شمار می‌رود. خوب است بدانید این محصول می‌تواند شرایط دمایی تا 1500 درجه سانتی گراد را به راحتی تاب بیاورد، بدون این که آتش بگیرد یا حتی تغییر شکل دهد. به همین دلیل در صنایع حساسی مانند شیشه سازی و نفت و گاز نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

مزایا و خواص جرم نسوز کدام است؟

همان‌طور که تا اینجا متوجه شدید، بارزترین ویژگی این محصول، مقاومت بسیار بالای آن در برابر حرارت است که علت نام‌گذاری آن را مشخص می‌سازد. با این وجود انواع جرم نسوز دارای ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری نیز هستند که موجب محبوبیت و کاربرد بیشتر آن‌ها در صنایع مختلف می‌شود. یکی از ویژگی‌های عالی جرم نسوز، مقاوم بودن آن نسبت به مواد اسیدی و بازی است. به این ترتیب می‌توان از این محصول به راحتی در صنایع شیمیایی و در مجاورت مواد بازی یا اسیدی استفاده کرد. فرآیند تولید آسان و سریع، دوام بالا در برابر خوردگی و سایش، عایق بودن نسبت به حرارت و توانایی حفظ دمای موجود، اشتعال ناپذیری، رسانایی الکتریکی و حرارتی خوب، مقاومت در برابر تغییر شکل، خواص ترمودینامیکی بسیار خوب، استحکام فشاری و خمشی بالا و… از دیگر خواص جرم‌های نسوز به شمار می‌روند. استفاده از این محصول در صنعت می‌تواند موجب حفظ کیفیت مواد، کاهش هزینه‌های تولید و کاهش خسارات مربوط به حریق شود. همچنین صرفه جویی در انرژی و گرما یکی دیگر از مزایای ویژه استفاده از جرم‌های نسوز به شمار می‌رود.

چرا استفاده از جرم نسوز در صنایع ضروری است؟

مواد نسوز این امکان را فراهم می‌کنند تا واکنش دهنده‌ها بتوانند در فرآیندهایی که انرژی حرارتی بزرگی را آزاد می‌کنند، به شکل مؤثر شرکت داشته باشند. همچنین استفاده از جرم نسوز در صنایع گوناگون میزان هدررفت حرارت را حین واکنش کاهش می‌دهد و همچنین از بروز حوادثی همچون حریق جلوگیری به عمل می‌آورند. وجود این محصول، کوره‌ها و ابزارآلات مورد استفاده در جریان فرآیندها را برای تحمل گرمای زیاد آزاد شده از واکنش، آماده می‌سازد. به این ترتیب می‌توان گفت در هر صنعتی که فرآیندها در دمای بسیار بالا انجام می‌شوند، بکارگیری جرم نسوز ضروری و لازم است. در غیر این صورت، حفظ دمای فرآیند و جلوگیری از استهلاک تجهیزات به یک کار غیرممکن تبدیل می‌شود.

کاربرد جرم نسوز چیست؟

شناخته‌ترین کاربرد مواد نسوز، استفاده در کوره‌های صنایع مختلف از جمله صنایع فولاد است. با این حال ده‌ها کاربرد مهم دیگر نیز می‌توان برای جرم نسوز برشمرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

کوره‌های محفظه‌ای و تونلی در صنعت سرامیک سازی
کوره‌های گاززدایی، تصفیه، عملیات حرارتی، کوره‌های الکتریکی، کوره‌های نورد و مبدل‌ها در صنعت فولاد
مبدل‌های حرارتی، هودهای کوره، کوره‌های دوار و خنک کننده‌ها در صنعت تولید سیمان
کوره بلند، میکسرهای چدنی، کوره‌های برقی، واگن‌های قطار و… در صنعت فولاد یکپارچه
دیگ‌های بخار، کوره‌های اتان، کوره‌های بنزینی و… در صنعت پتروشیمی
کوره‌های سربی و آلومینیومی، کوره‌های ذوب مس، کوره‌های پخت و… در صنعت فلزات
علاوه بر این، صنایعی مانند ضایعات، ریخته‌گری، نیروگاه‌ها، خودروسازی، هوافضا، آلومینیوم سازی و… از دیگر موارد کاربرد جرم‌های نسوز به شمار می‌روند.

دسته بندی جرم نسوز به چه گونه است؟

انواع مختلف جرم نسوز را می‌توان بر اساس معیارهای مختلف، در دسته‌های گوناگون قرار داد. با این حال سه معیار مهم و عمده برای تعیین انواع مختلف این محصول وجود دارد که در ادامه توضیح داده خواهند شد.

کیفیت های موجود در شرکت فرآوده های نسوز یکتا:

YZC-INSUCAST